Portugal is een land waarvan de meeste mensen bar weinig weten. Je gaat er eens naartoe op vakantie. Komt de gemiddelde vakantieganger dan te weten dat het land decennialang gebukt ging onder de dictator Salazar? De strip Als de Fado weerklinkt geeft een inkijkje in deze geschiedenis.
De cover van de strip.
De Algarve is sinds jaar en dag een populaire vakantiebestemming met prachtige stranden en staat vol met b en b’s van (semibekende) Nederlanders, als je de realityshow B en B vol Liefde moet geloven. Ook de ruige kant van de in het zuiden van Portugal liggende strook land is een waar paradijs. Aan de Atlantische kustzijde komen surfers voor de beste golven ter wereld. Maar wat weet jij van Portugal? Nee, dit is geen quizvraag uit de Slimste Mens, al zou het er wel eentje kunnen zijn. Deze vraag stelde ik mijzelf na het lezen van de strip Als de Fado weerklinkt van de Franse striptekenaar Nicholas Barral.
Om de vraag direct te beantwoorden: ik ken het Portugese levenslied de Fado dankzij de zangeres Dulce de Pontes. Ik ken het typisch Portugese woord Saudade dat een gevoel van verlies, gemis, afstand en liefde uitdrukt, bijvoorbeeld in de fado. Ook ken ik de drank port, de historische steden Lissabon en Porto, het bloemeneiland Madeira, de stervoetballer Ronaldo en de ontdekkingsreiziger Magalhães. Ook las ik enkele romans van Saramago en Lobo Antunes.
En natuurlijk weet ik dat Portugal bloedige oorlogen voerde in haar kolonies Angola en Mozambique. Tot slot is daar ook nog de dictator Salazar. En laat nou net die centraal staan in de bovengenoemde strip. Althans zijn straffe bewind en de gevolgen daarvan op het dagelijks leven. De vraag die centraal staat in de strip is hoe kun je een goed leven leiden zonder te veel risico te lopen. Hoe ben je een held? Of hoe word je een held?
Dictator en trouwe bondgenoot
Salazar was een econoom die van 1932 tot 1968 premier van Portugal was. Hij schreef een nieuwe grondwet (Estado Novo) en reorganiseerde het politieke systeem tot verfijnd autoritair regiem inclusief zeer effectieve geheime dienst (PIDES) die haar eigen onderdanen bespioneerde, vastzette en martelde. Het westen zag in Salazar na de Tweede Wereldoorlog vooral een trouwe bondgenoot in de strijd tegen het communisme.
De eerste pagina van de strip met de dictator Salazar.
Richting het einde van jaren zestig kwam er steeds meer verzet tegen het regiem van Salazar. Na een beroerte in 1968 werd hij aan de kant geschoven door zijn partij. De Anjer-revolutie op 25 april 1974 maakte Salazar niet meer mee want hij was inmiddels gaan hemelen. Zijn partij werd aan de kant geschoven en het land transformeerde onder nieuwe politici tot een democratie.
Licht leven
Tegen deze achtergrond van een land onder leiding van dictator en communistenvreter Salazar speelt de strip zich af. Hoofdpersoon is de arts Ferando. Hij probeert zijn leven zo goed en zo kwaad te leiden. Hij wil een licht leven leiden. Dat dit niet altijd even goed lukt, blijkt wel uit het feit dat de dokter ook mensen behandelt bij een ‘kliniek’ waar de geheime dienst verhoren uitvoert. Doet hij dit vrijwillig? Hoe komt hij in deze positie terecht? Doet hij het goede? Hoe handhaaf je je als individu onder een dictatoriaal regime? Moet je meer doen om je te verzetten? Hoe word je een held? Met deze vragen worstelt Fernando.
Jonge activist
Als hij op een dag het verzet van een jonge activist op straat ziet tegen de geheime dienst besluit hij te helpen. Maar is dit het juiste besluit? Middels flashbacks kom je achter de geschiedenis van het land en het persoonlijke verhaal van Fernando. Het verhaal heeft vaart is inhoudelijk boeiend. Ook de stijl van tekenen is prachtig. Ik raad het iedereen aan die van strips houdt en meer wil weten over Portugal.
Deze prachtige historische strip is uitgegeven door de Vlaamse uitgever Lauwert. NRC tipte de strip als een van de tien beste van 2023. Tekenaar Nicholas Barral begon er naar eigen zeggen aan omdat zijn vrouw Portugees is en hij helemaal niks wist over het land Portugal, laat staan dat het veertig jaar onder een dictator gebukt ging. Hij schreef de plot en liet die vervolgens tien jaar rusten alvorens weer aan de slag te gaan met het manuscript. Barral won zorgvuldig historisch advies bij Portugese historici in en maakte de strip af. Met recht een levenswerk. Een geslaagd levenswerk.
Bronnen gebruikt bij dit artikel:
https://www.britannica.com/biography/Antonio-de-Oliveira-Salazar
